#Jahan #Jiilleefi #Shanan #jiillee #lachuu #ilman #baareentooti.
★Miki Sultan Wallo Barento★
lafti shawaa jedhu moggaasa maqaa hiika isaa hin beekamne itti moggaasuun lafa oromoota ilmaan kaarrayyuu adda qoqqooduun moggaasa lafa shawaa jedhu itti kennaniidha.
Oromoo karrayyuu ilmaan shanan baareentoo keessaa tokkoodha.
Lafti jireenya quubsuma isaanii Shawaa bahaa Aanaa Booset,Fantallee fi Naannawaa magaalaa Adaamaa hanga salaalef walloof raayyaatti jiruudha.
Akkuma beekamuu hortee oromoo booranaaf baareentuu ilma kuush lamarraa wal hore.Kana keessaa Karrayyuu damee ilmaan baareentooti,Kanaafuu Oromoo karrayyuu worra aadaa,worra sirna Gadaa, worra horsiisee loonii fi beellada adda addaatiin beekkamaniidha.
Oromoo Karrayyuu gosa ciccimoo fi worra seenaa durii ta'uuf hanga ammatti worra waan kaleessa beekkaman ta'uu qabatami jiru fakkeenya ta'uudha:-
Karrayyuu Baarentuu
Ilmaan 10dhale
1-Dullachaa
2-Abbichuu
3-Gonbichuu
4-sayyuu
5-Oboo
6-Oborii
7-Jiillee
8-Bullaalla
9-Mucee
10-Galaan
Gosti Oromoo Jiillee (Jahan Jiillee) kan qubatee jiraatu sulula (Rift Valley) keessa ta’ee haala bulchiinsa ammaatin Godina Shawaa Bahaa aanolee Dugdaa, Boora fi Adaamaa keessa. Lafti Jiillee kun gosoota Jiillee jahaniin bakka saditti addaan qoodama. Qoodamni bakka sadii kunis Caffee Danbal, Caffee Qooqaa fi Caffee Wanjii jedhamaniin waamamu. Caffeen Danbal lafa gosa Goonatiin qabame yoo ta’u haala bulchiinsa ammaatiin Aanaa Dugdaa Keessatti argama. Innis lafa kibba dhiha uummata Jiilleetin qabame ta’ee, naannoo Haroo Ziway maqaa jedhamuun kan yeroo ammaa beekamu garuu Hara Danbal jechuun uummatni Jiillee yaamun dangeeffama.
Caffee Qooqaa kan jedhamu gosoota Jiillee Siiba, Gindoo fi Warreen waliin lafa qabameedha. Lafti kun Laga Hawwaasin (Awash) kan qaxxaamuramu ta’ee haala bulchiinsa ammaatin Aanaa Booraa keessatti argama. Caffee Qooqaa tana irraa uummatni kun haala nama gaddisiisaa ta’een akka walakkaa gadi lakkisu ta’amee kan Hidha Qooqaa (Qoqa Dam) irratti ijaarameedha. Uummatni kunis walakkaan gara Caffee Wanjii fi Danballitti akka baqatu taasifame.
Caffeen sadaffaa Caffeen Wanjii ammo teessuma gosoota Jiillee Guusa fi Looyyaati. Caffeen kun dachee uummata Jiillee gara bahaa ta’ee Aanaa Adaamaa Keessatti kan argamuudha. Walakkeessi caffee kanaa bakka yeroo ammaa kana Warshaan Sukkaara Wanjii irra jiru ture. Gosootni Guusa fi Looyyaa akkuma gosoota Siiba, Gindoo fi Warree lafa isaanii irraa buqqa’anii gara Godina Arsii fi Lafa Karrayyuutti akka baqatan taasifaman. Kan nama gaddisiisuu yeroo yeroodhaan lafa shankooraa babal’isuudhaaf uummata kana buqqisuun kan itti fufe ta’uu isaati.
Shanan jiillee Walloo
Shanan jiillee dhummuggaa jechuun isaan armaan gadii kana jechuudha
Warra Abboo
Warra Kaarrayyuu
Warra Qaalluu
Liiban
Bala'a
Shanan kanatu Shanan jiillee jedhamee yaamamu.
Gosti kaarrayyu Walloo Shanan jiillee jeessa jiraatan isaan kanaadha. Gandaboo,Borkanna,Bal'aa fi k.k. heedduu warra maqaa dagannetu jira.
Karrayyuun hortee Oromoo Shanan Bareentumaa keessaa tokko yoo tahu, Oromoo Karrayyuu Gosoota gurguddoo lama qabu. isaanis
1. #Dullachaa fi
2. #Baaso Jedhamu.
Dullachi hangafa yoo ta’u Baasoo ammoo quxuusuudha. Oromoon karrayyuu Hundeen gosa Dullachaa Shanan Dayyuu fi Sadeen Booxa jedhamanii iddoo lamatti hiramuun beekkamu.
Dullachii :-2
1. #Shanan_Dayyuu.
Dayyuu, Tootayyaa, Abaadhoo, Booddaa, Hawaasoo
2. #Sadeen_Booxaa
Mulaata, Gurraachuu fi Galaan
#Baaso :-2. Baaso Torban Iluu fi Saglan Galaan jedhamuun beekamu.
1.Torban_Iluu
Sadeen #Dhaasuu fi Afran #Arbii walitti Torban Iluu jechuun beekamu.
Dooranii, Kooyyee, Mulaata (Dullacha Keessaa) tahanii, Gosoota Ituu Murawwaa kaneen akka Algaa, Moomajjii Jiillee, Addaayyoo fi Waayyee dabalatanii "#Saddeettan_Daadhii” jechuudhaan yaamamu. Saddeet Daadhiin Fantaallee jirtu fi Saddeeti Daadhiin Carcaritti beekamtu adda adda. Tan Fantaallee Ituu fi Karrayyuu irraa jaaramte. Tan carcar jirtu moo bifa kanaan addaa qabdi.
2. #Saglan_Galaan.
Dagaa fi Beerree ilmaan Karrayyuu Baaso Galaan keessaa tahun, gosa Ituu keessaa Gaamoo, Baabboo, Baayee, Meettaa Wacaalee, Elellee fi Liiban dabalachuun Saglan Galaan Jedhamanii waamamu.
#kaarrayyuu #oromia #Ethiopia
