MOOTICHA HINDII MAALIIK AMBAAR (1549- 1626 )
Maaliik Ambaar dhalataa Oromoo mootii ta'uun mootummaa biyya Hindii nama bulcheedha. Maaliik Ambaar Jaarrraa16ffaa keessa gosa Oromoo Maayaa jedhamu irraa Afriikaa Bahaa ,Itoophiyaa, Naannoo Harargeetti dhalate. Akka barresitoonni seenaa jedhanitti Gosti Oromoo Maayaa kun lola xiyyaa darbachuutin baayyee akka beekkaman himama , gosti kuniis yeroo San Haramayaa , gaara dhangaggooti hanga carcar cirootti qubatanii jiraatu, seenaan tokko tokko jedhuutti maqaan hara-maayaa jedhu kun akka maqaa,gosa Oromoo Oromoo kana irraa akka mogga'ee himama , gosti maayaa kun yeroo ammaas Harargee bahaa , Aanaa Haramayaa baayyinaan jiraatu Maayaa xiqqoofi Maayaa guddoo jedhamuniis bekkamu.
Maalik Ambaar Maqaan dhaloota isaa Shambaa (,Shambuu ) jedhama.Maaliik Ambaar yeroo ijoollumma isaa warra garba gurguraniin butamee gabaa Harariirra gara galoo galaana diimaa Peershiyaa Kibbaa Yemeen gabaa Al-Muukahaan jedhamutti gurguyeroo sanitti gabaa sanitti argamee kan turee daldalaan lammiin Poorchuugal kan tahee Piiteer Prookeez " bifa habashaa aslii / sirrii kan ta'ee kan qabu " jedheeti ibse itti fufuun ammaas magaalaa dheeraa fulaa Roomaan fakkatuu habashaa aslii jedhee ibsee gabuma Yemeen sanitti yeroo duraaf kan gurgurame yoo tahuu kan gurguramee gar Iraaq Bahagaadaditti kan bitaate Khazii Husseen nama jedhama.
Khazii Husseen dandeetti fi ciminaa gabrichaa habashaa kana baruuf yeroos itti hin fudhannee jedhuu qorattootiin seenaa isaa gabroottan biraa irrahis addatti kophatti baasee mallaqaa baasuu galchuu ( Herreegaa) fi taligaa / bulchinsaa barbsiisee maqaa Ambaar jedhuus kan baasee guddifataa isaa Husseen du'e.Boodarraa achuma baha jidduu galeessaa Iraaq Baagdaaditti takkarra lama lamarraas sadi magaalaaf dhiyaatee nama Qaasiim
Al-Baghdaadii jedhamuuf gurgurame. Qaasim Al-Bahagdaadii isa qabee gabaa makkatti dhihessee, Gabaan makkaa kun ammoo jireenyaa isaa kan jijjiree tahuu barreesitoonni seenaa isaa ni ibsuu. Kan bitaate Muummee Miinisteeraa Nizaamshaayiii Chiingiiz Khaaniidha.Jaar
raa 16ffaa keessaa kibbaa Hindii bulchinsa Deekaan keessatti Aadalee fi amantilee gargaraa kabajamanii walqixummaan keessa jirataniidha.
Gabronnii Afriikaadha bitamaniis baayyinaan akka keessa jiraatan barreesitoonni hedduun ragaa bahuu.Habashannii hedduun ammoo bilisa bahanii lootummaan akka tajajjilaa turan seenaan ni dubbata. Looltonni habashaa kun amanummaa fi gootummaa lolaataniis akka beekaman dubbatama isaan tokko Maaliik Ambaarii. Namni kun Maaliik Ambaar akka ilmoo isaatti kunuunsuun Afaan Araabaa fi Faransaayii akkasumaas beekumsa waraanaafi taligaa( Bulchiinsaa)akka barsiisee himama Suutuma sutaan Maaliik sulxanoota Nizaamshahii Chiingiiz Khaan ykn Maaliik Daabiir akka tajajiluuf kennameef.
Gaafa Hinditti mootootaaf gurguramuus muuxannoo kana guddiifachuun maasaraa keessatti hanga waranaa dursuu gehee boodarra jabatee dhiha Hindii Deekaanitti lammilee Afriikaa dhalattoota Habashaa 1500 niin looltu mataa isaa jaaree sulxanoota deekaan kan Nizaamshaayiii tajajiluu jalqabe...
Itti fufa...
@Odaatiktok
https://t.me/Oromo_graphya1
No comments:
Post a Comment