#የጁ_#ወረ ሴህ/# worseh

"የጁ ምድር

by miky sultan.

በ ሰሜን ኢትዮጵያ ውስጥ ከሚገኙ ኦሮሞ  አንዱ የ የጁ ኦሮሞ ነው።

በ 13ኛው ክፍለ ዘመን በፊት በተፃፈው ታሪክ  ይመሰክራል ፡

እንደ ታሪክ ፃፈው የየጁ ኦሮሞ  ከ ቦቆጂ ከምባሉ ጎሳዎች እንደሆነ  ምን አልበት፣ የ የጁ ኦሮሞ የ ሙስሊሞች የ ወረ ሴህ( ሼህ) ነገድ ይሆናሉ። ።በመጀመሪያ ከ ቦቆጂ ጎሳዎች  የመጀመሪያዎቹ ,ቁንቢ,መርሶ,ሸካ,አባ ድምበር መልዬ, ገመዳና እልማን ኦሮሞ ተብሎ መጣራተቸውን ይነገራል።ቁንቢ መቻሬ በምትባል አሁን በስተ ምስራቅ  ወልደያ የምትገኝ  ይኖሩ ነበር ። አባ ድምበር  መሊዬ ደግሞ ጉባላፍቶ ላይ ይኖሩ ነበር ።የ የጁ ኦሮሞ የዘር ሀረገቸው ወደ ኀለ ሥቆጥሩ "ገመ ገሊ"(Gamaa gali) ወደ ምባል የሰገባሉ።የጁ በአራት ጎሳዎች ይከፈላል እነሱም :-ወራ ዶረን ቦጁ, ወራ ሩፎ ሮባ,ወራ ካሎ,ወራ ኡጊ በመባል ይጠራሉ ።

በ የጁ ሰዶማ አባቶች የ ዘር ጎሳዎቻቸውን ስቆጥሩ ወደ ካራዩ ያስገበሉ።እንዲህ ብሎ ነው የምቆጥሩት። ብዳሩ  ሀዴ ካራዩ ነጎ ኣመ ላፍቶ ገመ ገልቴ። ብሎ ዘራቸውን ያስወቀሉ።

#ዶባዓ ጎሳ/ ራያ

ዶባዓ ጎሳዎች

ዶባዎች በ ምዓራብ ሀርርጌና በ ወሎናራያ አከባቢ በበዛት ሰፍሮ የምገኙ የኦሮሞ ጎሰሰዎች ናቸው። ለምሳሌ በ ሀረርጌ ዶባዓ የምባል ወረዳ አለ፣ህዝቡም  በዶባነተቸው የምኮሩ የጀግኖች ዘር ናቸው።ኣኖሌ ጦርነት ላይ ከዶባ የተወለዱ እንደነ ያያ አሊ ስሬ፣ብዙዎች ጦርነቱን ተሳትፎ የተሰውበት የጀግና መንደርና የጀግና ግኝት ጎሳ ነው።

"Maqaan baduu mannaa mataan baduu wayya " ስም ከምጠፋ ህዬት መጠፋት ይሻላል ያሉት የዶባዓ ልጆች ናቸው።

ሰፈ ባለ መልኩ በቅርብ ቀን።

#ወሎና ራያ/ #wollo/ # wallo

ራያና ወሎ  ምን እና ምን ናቸው?

ራያ የወሎ ልጅ አይደለም።

ራያ የባሬንቱ ልጅ ነው።

Miky sultan Worsheh( barento)

*********-**********-

ባሬንቱ 7 ልጆች አሉት እነሱም:

ከረዩ፣አርሲ፣ ኢቱ፣ሁንበና፣ራያ፣የጁ፣አኪቹ ናቸው።

.

ወሎ ደግሞ የ ባሬንቱ ቅርንጫፍ ሁኖ የካራዩ ልጅ ነው። ወሎ 7 ልጆች አሉት እነሱም። ወረ ኢሉ፣ ወረ ሂበኖ፣ለገ አምቦ፣ለገ ጎረ፣ወረ ኖሌ አሊ፣ ወረ ቃሉ ፣ወረ ባቦ፣ የምባሉ ልጆች አሉት።

ስለዚህ ራያ የባሬንቱ ልጅ ነው እንጂ የወሎ ልጅ አይደለም። ወሎ 7 ልጆች ውስጥ ራያና የጁ የሉም። ራያና የጁ የባሬንቶ ልጆች ናቸው።

የካራዩ ፣የ ኢቱ፣ሁንበና፣የጁ፣አርሲ ወንድሞች።

ራያ ልክ እንደ ወሎ በሰሜን ኢትዬጵያ ሰፊውን ሜዳ መሬት ይዞ የምቀመጥ ነው።

ወሎ ውስጥ  ቱለማና መጫ ኦሮሞ ጎሳዎች አሉ። እንደነ ገላን፣ እንደነ ቦረና።

ራያ ወደ 8 ትልልቅ የጎሳ ንዑስና ፣ 15 ታነናሽ የጎሳ ቅርንጫፎች አሉት ።

የጁም የባሬንቱ ልጅ ነው።

የጁ አፍረን ( 4) የጁ ተብሎ ይጠረሉ።

የጁ በአራት ጎሳዎች ይከፈላል እነሱም :-ወራ ዶረን ቦጁ, ወራ ሩፎ ሮባ,ወራ ካሎ,ወራ ኡጊ በመባል ይጠራሉ ።

ጮሬ የጁ ሰዶማ( 30) ሶዶማ።

በ የጁ ሰዶማ አባቶች የ ዘር ሀረገቸውን ስቆጥሩ ወደ ካራዩ ያስገበሉ።

" የጁ ሰዶማ የዘር ሀረግ አቆጣጠር!!

ዋሬ

√

 ሀዴ

√

 ፣ ከረዩ

√

 ፣ ነጎ

√

፣ ኣመ

√

ላፍቶ

√

 ፣ገመ  

√

ገልቴ።

--------------------- በ ብዳሩ በኩል ያሉት

ብዳሩ 

√

ሀዴ 

√

ከረዩ 

√

 ነጎ 

√

 አመ 

√

ላፍቶ 

√

 ገመ 

√

ገልቴ።

በ ሰዶማ ያሉ የዘር ሀረጎች  ቁርቁራ ሞመጂ ወይ ሞመጂ ቁርቅራዎች በ ባቲ ወረ ዋዩ ውስጥም በብዛት  አሉ። ብዙ ቁርቁራ ሞመጂዎች ኣሉ። ሞመጂ የ ኢቱ ጎሳ ነው።

#Hortee_ Baareentummaa

Walaloo Hortee Bareentumaa!!

☆☆☆☆☆☆☆

Hortee Bareentumaa

Sab-boontoota walloo

Madda Sab-boonummaa

Raayyaa fi Azaboo

Qobboof warra Yejjuu

Ilmaan Abbaa waaxoo

Iluuf warra Hebanoo

Yaa gootoota walloo

Baabboof wayyuu

Ilmaan dhiiga tokkoo

Gabrummaa buqaasaa

Itti fufaa qabsoo!!2

Walloo biyya gootaa

Biyya gootowwaanii

Jaalattoota haqaa

Jaallawwaan qaqqaalii

Jaallan hedduu dhabnee

Kan Sabaaf kufanii

Nutti dhiise madaa

Yaadannoon isaanii

Qabsoo itti fufaa

Daandii jaallawwanii

Bilisummaa jennaa

Gumaa dhiiga Saanii

Seenaan haa yaadatuu

Jaallawwan kufanii!!2

Jaallawwan warraaqoo

Kan qabsoof kufanii

Irraaffachuun qabnuu

Jaallewwan kufanii

Dirree gubbaa Ciisaa

Lafeen jaallawwanii

Warra Ofii kufee

Xurree nuuf Saaqanii

Warra dhiiga Saaniin

Qabsicha jaaranii

Yoomuu hin dagannuu

Galata isaanii!!2

Maqaa Saanii kaafnaa

Haa yaadannuu Saanii

Jaal M/d dirree(Goota babbaas)

Hiddee Liibantichaa

Sab-boontoota Sabaa

Urjii lola keessaa

Jaal Abduu Idiris

Jaal Yuusuf M/d

Jaal Adamii Leencaa

Jaalattoota Sabaa

Burqaa Sab-boontootaa

Jaal Umar Hiddiyyee

Jaal Sayyoo Aliyyee

Qabsoo Sabaaf jecha

Goota baay'ee dhabnee

Jaal Adamii maammaa

Jaal Huuseen Sooressaa

Gumaa dhiiga Saanii

Bilisummaan baasaa

Jaal Ahmad Siraajuu

Jaal Hiddee Adamee

Jaal Huusanee Idris

Isaan kufan malee

Qabsoon hin dhaabbannee

Jaal Idiris Abduu

Jaal Badhaasoo Idiris

Warra lolee kufee

Qabsoo Saba Saaniif

Jaal mahammad Abdoo

Jaal Ahimad Idiris

Seenaan haa yaadatuu

Jaallawwan kufanii

Jaal Aluwwaa Ussoo

Jaal Huuseen Fantaa'ee

Jaallan kana Cufa

Qabsoof jecha dhabnee

Jaal Idirs mahammad

Jaal Abduu Hiddee

Jabaadhaa Saba koo

Qabsoof jecha dhabnee

Itti fufaa qabsoo

Akka hin dhaabbannee

Jaal Adam Idiris

Jaal Sayyoo Alii

 Warraaqxoota haqaa

Gootowwan qaqqaalii

Bilbilaatii jiraa

Daandiin gootowwanii

Sab-boontoota walloo

Haa yaadannuu Saanii

Yoomuu hin dagatuu

Galmeen Saba Saanii!!2

Gootowwan walloodhaa

Hedduu isaan dhabnee

Kaanis galmeef dhiifnee

Kaanis fakkiif kaafnee

Dhaamsa Sab-bootootaa

Akka hin dagannee

Irbicha diiginaa

Eegaa nuti kufnee

Qabsoo itti fufaa

Akka hin dhaabbannee

Eegaa maal Abbaasaa

Qabsoof jecha dhabnee

Aadaa du'aa taanaan

Qonnee wal-Awwaallee

Murticha diiginaa

Eegaa nu dabarree

Jechuun dhaammatanii

Warri qabsoof dhabnee!!2

Dhaamsa gootowwanii

Sinitti dhaammannee

Imaanaa jaallewwan

Akka hin dagannee

Sab-boontoota walloo

Jaallan hidduu dhanee

Qabsoo itti fufaa

# አፄ ቴውድሮስ# ጎንደር ኃውልት

ጎንደር ያለው የአፄ #ቴዎድሮስ ኃውልት ይገርመኛል! አፄው ጎንደር ላይ ከፈጸሙት ጭካኔ አንፃር ከተማዋ ለምን እንደምታገናቸው አይገባኝም! በጎንደር ካደረሱት ጭፍጨፋ የተነሣ ውሾች እንኳ የሰው ሥጋ መብላት ለምደው እንደነበር ተጽፏል። 😱

.

#ፌክኢትዮጵያኒስቱ የሚያንቆላጵሳቸው #ቴዎድሮስ ደም የተጠናወታቸው አረመኔ ገዢ እንደነበሩ ሊያሳይ ከቻለ  እስቲ «ኪነት ያገነነው አፄ» ከተሰኘው መጽሐፍ ካገኘሁት ሁለቱን ልጥቀስ... አፄው ጎንደርን እንዲህ ነበር ያደረጓት👇

.

.

«ክረምቱ ሁሉ ወታደሩ በመከራ ከረመ፤ የሚቃጠልም ሲያቃጥሉ፣ የሚደበደብም ሲደበደብ ከረመ። በዚያው ጊዜ ውሾች ሰው አላሳልፍም እያሉ እንደዱር አውሬ ሁነው ነበር፤ የሰው ሥጋና የከብት ሥጋ ለምደው።» 

.

ሉዊጂ ፉሲላ | ያጤ ቴዎድሮስ ታሪክ | ገጽ 40

.

.

«የጎንደር ሲራራ ነጋዴዎች የሚስቶቻቸውን እና በእጃቸው የሚገኘውን ወርቅ እንዲሰጧቸው አዘዙ። ወርቁን ካሰረከቡ በኋላ እጅና እግራቸውን ታስረው በአንድ ቤት ውስጥ ታጉረው በእሳት እንዲቃጠሉ አደረጉ። በአጠቃላይ ጎንደር ከተማን በእሳት አወደሟት። አፄ ቴዎድሮስን በደማቅ ሁኔታ ለመቀበል ወጥተው የተሠለፉት እንኳን አልቀሩም። ሁሉም ቤቱ እየተዘጋበት በእሳት እንዲቃጠል አድርገው ከተማይቱን አወደሙ። በእሳት በጋየችው ከተማ ፍርስራሽ አመድ ላይ የነገሠው የሙት መንፈስ ብቻ ነበር።» 

.

ፊሊፒ ማርሲዲን፤ ገጽ 313

.

የአካባቢው ኤሊት «ያጎነበሰው ነፍጥ ዘቅዛቂ ሽማግሌ ስድብ ነው» ብሎ ያስነሣ መሆኑን ስታስታውስ ነው የቴዎድሮስ ፍቅር  እና ኃውልት ግራ የሚገባህ! #Ironic ይላል ፈረንጅ ☺️

#Argamsa ummata africa eessa?

 ARGAMIISSI UMMATA ADUUNYAA EESSA?

eerga dhumiisa ummata nabi nuuh jalqaba adunya irratti iddoon nami jiraachaa ture  Aardii Eshiyaati. Lammaffaa Afrikaadha,Achi booda Awurophaadha, dhumiisa irratti irratti Ameerikaadha.  Ummanni indoo ameerikaa jedhaman jaarraa kam keessa akka amerikaa seenan hin beekamu garuu ummanni adiin kan ameerikatti seenan  bara 370 as ture.

Aadamii hawaan iddoo Aden jedhamtu  Aardii amma yaman jedhamtee yaamamtu  jannata jidduu taa,aa turan,naannoo kun  dhiha eshiyaa laga efraxis irraa fagoo hin turre. Jannata keessaa balleessaa ajajaa seeyxanaan  uumaan hin balleesinaa jedhamaniin balleessaniin jannata keessaa bayani.

addunyaa guddoo tana irra jalqaba Adamii hawa qofatu ture. San booda  ilmoo horaa baayyachaa dhufanii naannoo laga ifraxis huunda iddoo jireenyaa godhatan.

achi booda gandoota,magaaloota addaa addaa godhachaa akkuma bayyachaa dhufaniin babalifachuu eegalani. San booda Akkuma baayyachaa dhufaniin rabbii tokkoon amanuu dhiisanii Amantii addaa addaa hordofuu jalqabani. Saniif namoota rabbiin ajajamuu didaniif ummata fuldura dhufuuf seenaa irraa baratan isaan kanaaf qixaata  godhee  ilmaan Nabi Nuh qofa hanbisee kaan baleesse.

San booda nabi nuh badiinsa kana rabbiin waan dursee itti himee jiruuf  dursee beeka ture. Achumaan nabi nuh Markaba guddaa tolche ijoollee isaatif bineensota lafa irra jira huunda lama lama dhiiraaf dhalaa godhuun marka irratti fe,e.san boona roobni guddaan Aardii lafaa tana huunda guutu roobee lafa huunda guutee waan lafa irra jiru balleesse.akkana ta,ee uuman namaa huundi badee ijoolleen warra tokkoo qofatti hafee isaanis ijoollee nabi nuh qofattu hafe. Kun kan tahe uumama lafaa baroota jidduu galaan booda.

Ummanni badiinsa bishaaniin dura turan Antideloviyan jedhamu turani. Ummanni badiinsa balaa bishaanitin dura lafa eshiya irra iddoo tokko tokko malee Africa,Awuropha, Amerikaa keessa namni hin jiru ture.

# Goota oromoo walloo Dawwee

 𝑶𝒃𝒃𝒐 𝑨𝒉𝒎𝒆𝒅

𝑰𝒏𝒅𝒊𝒓𝒊𝒔

𝑨𝒉𝒂𝒎𝒂𝒅𝒆𝒆 jedhamu kaaba oromiyaa goodina Addaa

saba Oromoo jiraataa Aanaa Dawwee harawaati gootni kun

Amma lubbuun jiru umriinsaa Amma waggaa 83 gaheera

qabsoo saba Oromoo bal'aa keessatti gahee guddaa qabu

Ergamtoota nafxanyoota dura dhabbachuun 1950moota irra

kaase nama aarsaa lubbuu kaffalaa tureedha 1954_1955

Bulchiinsa Yeroo sana Naannicha inni jiraatu ture

# Maamiree_Damisee kan jedhamtuun sababa Oromummaa fi

gootummaa inni qabu irraan kan ka'e wal dhabeenii

# Eeshumaa isaadhaa # Umar_faaris jedhamuu waliin bosona

seenee mootummaa nafxanyoota kokkee qabee jarri nafxanyaa

sodaatanii nama itti erganii kadhachisanii Araarfatan yeroo inni

araaramne jedhe gale Araaraa dagun gananii tola waa fudhattu

jechuun sobanii yaamun yeroo dhaqetti Akkuma gootota

Oromoo kanneen biroo qabanii hidhatti darbatan.

Walloo qabanii gaafa Finfinnee geessan gootonni Oromoo

yeroo sana nafxanyaaf Ajajamni Oromoo irratti shira dalagu

didani Oromoon dhugaa qaba jedhanii dura dhaabbatanii

falman kanneen Akka "J/Taddasaa Birruu K/Alamuu

qixxeessaa Mammoo mazammir mokonnon wasanuu seefuu

mokonnon daadhii Fayisaa Tasfayee dagaagaa" fa'aa waliin

Haylesillaaseen Ahmed indiris mana hidhaa makkalaawitti

hidheenii ture. Wanti nama ajaa'ibu Gootonni kun bakka

garaagaara taa'anii warra quba wal qabanii fi kayyoo tokkoof

warra qabsaawaantu mana hidhaa tokkotti wal gahan. Yeroo

sanatti Walloo taa'anii akkamitti quba wal qabaniin gaaffii

guddadhaa Oromoon bakka fedhees jiraatu kayyoo fi akeeka

tokkicha wal fakkaata akka qabu namatti mul'isa.

Yeroo Oromoon baratee naman wal qixxaatu qaba afaan

Oromoo baafna jedhanii gootonni Oromoo qabsoo hidhannoo

geggeessuuf bosona seenan Obbo Ahmed indirs Walloo

gootota bosona seenan keessa isa tokko ture Booddessaa

Obbo Ahmed indirs hidhamuun Akkuma Qabsaawota Oromoo

kanneen biroo murtiin du'aa Mooticha Hayilasilaseetin itti

murtaa'ee ture garuu lubbuu isaa Rabbiin baasee gara booddee

du'a irra gara umrii guututti jijjiiramee.

Obbo Ahmed indiris yeroo Maammoo mazamir nu biraa maqaa

yaamani ajjeesaan wan goonu wallaalee J/Taddasaa Birruu fi

qabsaawota kanneen biroo waliin boonye dhiifnee jedhan

"Gootichi Maammoo mazammir gootummaan dhiigni kiyya

dhiiga cunqurfamtoota ilmaan Oromoo kabachiisuuf

dhangala'e malee dhiiga gatii malee jigee hafee miti Oromoon

dhiga kiyya fi qabsaawota ana booddee du'aniin dhiiga ilmaan

isaan mirga isaa ni kabachiifata jechuun gootummaan

Oromoof of kenne harka isaa hidhanii yeroo nu biraa fudhanii

deemanii Ajjeesan wan of goonu dhabne jedhan Obbo Ahmed

indiris" osoo taddasaa waliin kan maammoo mazammir nu

gubee teenyee osoo booha jirruu namoota biroo maqaa

yaamun itti fufee ilmaan Oromoo jumlaan baay'ee Ajjeesan

jedhan.

Seena kana yeroo himu obbo Ahmed imimmaan ija guuta

garaa nama raasaa wantan Ani Taddasaa ittin yaadadhu "J/

Taddasaan Oromoo baay'ee jaalataa ijoollee Walloo naaf

fuudhi mee jedhe natti dubbata Ammallee nuti Oromoon

Itiyoophiyaa keesatti cunqursaa nurra gaha jiru cunqursaa

Afrikaa kibbaa keesatti ummata gurraacha irra gahaa jiru irra ni

hammata jedhe dubbachaa turee jedhan" gaafan seenaa isaa

kana yaadadhu garaa koottun na waadama jedhan. J/

Taddasaa fi Maammoo mazammir gatiin Oromoo kaffalan

guddadhaa keessuma Afaan ofiin Oromoon akka baratu qabu

barsiisu keessatti yoomiyyuu ni yaadatama Afaan Oromoo

baafna jedha. Mootummaan nafxanyaa kana gaafa dhaga'e

banne jedhe gocha suukanneessa qabsaawota Oromoo irratti

raawwate har'as Nafxanyaan Oromoon baratee akka angoo

qabatee biyya kana bulchu hin fedhanii Oromoon barannan

banne jedhanii yaadu jedhan Obbo Ahmed Indiris.

Maatii Qabsaawota ani waliin hidhamee sani osoon arge

akkan wan isaan Argettin gammadaa jedhan.

Guyyaa seenaa oromoonni walloo oromummaaf lafa isaanii irratti wareegamanii wareegan.

Guyyichi Ebla/Maajii/3/2011 A.L.A

☆Guyyaa Qeerroon Dawwee Diina Addaan Dhaabe

☆Guyyaa Sanyiin Hasan Rashiidee Shiftaa nafxanyaa Akka

Harreetti Ofdura Ariitee Likkitti Galchite

☆Guyyaa Qeerroon Hasan Ammee Zarraf Kaarriphoo Gubbaa

Kululfattee Diina Mataan Dhaabde

☆Guyyaa Gootootni Baddaa Walloo Diinatti Karaa Cufan

☆Goyyaa oromoon walloo tokkummaan duulee injifate.

☆Guyyaa Liyyuu haylii nafxayaa miila  Qullaa Qawwee Darbee Dawwee Keessa Fiige

☆Guyyaa Miidiyaan Walloo Qeerroo Walloo Hamilfachiise

☆Guyyaa Gootootni Dawaa Caffaa Qurquraa Abbaa Aliyyuutti

Qabdee Daaraa Gootu

☆Guyyaa Gootni Kululfatee Gantuun Riphitte

☆Guyyaa Reeffi Naafxenyaa Akka Agadaa Tahe

Seenaa tana hin irranfannu yoomuu.

"NAMATTU SEENAA DAGATA MALEE SEENAAN NAMA HIN

DAGATU"